TITEL-KOPFBANNER


≈  Geschichte  ≈

Olles rechtens

Kampf ums Überleben


Foto J. Peter Kaschuba ©

‚Kampf ums Überleben‘ heff de Fotograf düt Beld nömt-

Et wieset en lütket Bäumken tüsken hauge Felsen. Heff dat ene Chance? Jau,
heff et, et stäiht in de Sünne un an enen Riäte tüsken de Stäinwänne, wor sik
Water sammelt.

Gäiht et nich de Minsken auk faken so, dat se keinen Utweg ton Üöwerlieben
me seht? Dortou ene wohre Geschichte ut use Tied, wor et auk ümme dat
Üöwerlieben gäiht.


Olles rechtens

Maria was met de Welt ferdig, se konn nich me. Dalduukt sait se an Josephs
Lieknbedde, streik no äinmol üöwer de ieskaulen Baccken. Dat schmächtige
Frumminske biewede an’n ganzen Liewe. De Traunen wörn utgriänen, owwer
de Gedanken löiten sik nich bännigen.

De schworen Dage vo Josephs Daut, besonners de Besöik ut Kanada un de
Kühle ringsümme, de met de Gäste intuogen was un nich wieken woll, löiten
Maria nich to’e Ruhe kuomen. De Gedanken löiben trügge-ut,
spoulden de Tied 40 Johr trügge. Maria saihg sik in ene lütke düster,
ton erbarmen kaule un kahle Hütten in Leninsk-Kusnezk in Sibirien.
Bi iähr stönd Sina. Sina, de in oll den Leid un de äinsamen Johrden ohne Odder
van Frünne un Vowandte iähre Fründin worn was.
Sina kürde up iähr in un plaugede: „Do et doch, Maria, do et doch! Giff dienen
Hatte enen Schubbs, döis en gohet Wiärk! Bitte, segg nich nei!“
Sina har gout küerden, se har iähren Mann wierfunen. No lange Johrn vull bange
Suorgen, wor nichäiner van den annern wat affwüß, droffden Ehelüe siet 1956
we tohaupe lieben. Auk Maria har vosocht, iähren Mann utfinnig to mahen,
owwer olle Möite was vogiewesk.

„Ik vosöike, mi afftosetten“, har he domols seggt, os Stalin sien Plaon, de
Wolgadütsken afftotranspoteern künnig wörd. „Wenn et klappet, dat ik
jichtenswor unnerduken kann, hale ik di nau“, vospröik he. He was nich
uptodrieben, os de Mannslüe ut de Wolga-Düörper affhalt wörn. Et kaimp kein
Odder. Maris bleif ohne Liebenstäiken van iähren Mann, indessen auk de
Frumslüe in de Arbäitslager no Sibirien in dat Gebiet Kemerowo voschleppt wörn.
Erst van 1956 an droffden Ehelüe we tohaupe wuohnen. Düsse Freude, os no
füfftäihn Johr Sina iähren Mann we to Gesichte kreig. Eduard, total elend un
affmagert in de ‚Trudarmej‘, owwer froh un glückelk, dat se bäide we tohaupe
wörn, hadde grautet Hartgelagg: He konn sik nich lösrieten van den Gedanken,
dat sein Fründ Joseph dautkrank in den Arbäitslager trüggeblieben möß. Ohne
Hülpe van buten har he keine Chance, we up de Bäine to kuomen.
„Wi müöt Joseph helpen! Wi müöt Joseph helpen! Wi müöt enne dor ruthalen!“
stüöhnde he olltieds up’t friske. „Owwer wo?“ „Wi krieget je niches Volöif, enne
to besöiken!“ „Wenn wi blauts siene Fruu utfinnig maken konnen!
“ „Dat wör de äinzigste Möglichkäit, enne dor rut to kriegen.“
Do Sinas Idee: „Maria, giff du di doch os siene Fruu ut. Do dat doch! Sineer nich
lange, döis en gohet Wiärk!“


De schwore Gang, ut Naut gebuorn, heff Joseph dat Lieben rett‘. Ut de unechten
Ehe es echte Kameradschaft wuoßen, de olle Leid- un Elendsjohre üöwerduurt
heff. Met giegen-sietige Hülpe was dat schwore Schicksal en biäten lichter to
driagen. Denn metenanner de Freude, Sibirien to voleuten. De Dokter har dor
gout fo seggt, dat de Wiärmte in Kasachstan iähre Gesundhäit we uphelpen konn.

Bi Abai in Tschinkent kreigen se 1961 Ünnerdack un Arbäit. Man auk dat Lieben
unner de Moslem was nich lichte. Dütsk küern un Gemäinskopp pliagen unner
enanner was strikte vobuon. Auk hier möß so manchäiner in’t Gräss bieten.
Dütsk was liekeviäl os Nazi, un Nazi mössen utrott wern.
Met de Johrden hörde man van Utsiedeln no Dütskland. O Gott, wenn dat wohr
wör! Andriage wörn stellt, affliähnt, we nie stellt, hen un hiär stüert.
Endlich, 1990 was et sowiet.

Et hedde: Olle Brüggen we affbriaken un up graute Räise no Dütskland hen.
Erst no Kiel, denn Friedland un antleste in Espelkamp we Bott unner de Föite.
Joseph un Maria hadden ene niehe Heimat un ene äigen Wuohnung. Endlich
konnen se os friehe Minsken lieben.! Metenanner wörn se ault worn, Nu os
Rentner no en paar gohe Johre volieben, jau, dofo wollen se dankbor sien.
In düssen Frieden schlöig dat Odder van den DRK os ene
unvohoffte Granate in, de olle Geföihle dürenanner brochte.
Et gaif Nauricht van Marias Mann un Josephs Fruu!

Josephs Fruu Olga, domols os Flüchtling up männich geföhrliken Patt no Kanada
voschlagen, sochte dor Kontakte met anner Wolgadütske. Se löip Marias Mann
üöwer’n Weg un bäide füngen en niehet Lieben an. Rund 50 Johr wörn vogauhn,
siet de bäiden Ehen met Gewalt utenanner riäten wörn. Düsse sonnerbore Tuusk
was je baule ton Lachen, har dor nich soviäl Elend achter stauhn.

Bräiwe güngen hen un hiär, un man was sik äinig, dat man 50 Johr nich äinfach
utradiern konn. Se wollen et so dobi lauten, os de Tied et regeert hadde. Owwer
nieschierig was man doch, un so kam de Besöik tostanne. Joseph jedoch was
düchtig schwack un kränkelde siet Johrden. Un denn düsse
Upregenge.....Dat güng üöwer siene Kraft. Wat scholl nu wern?
Maria sacket no mehr in sik tohaupe. De Kopp fällt vodal.
Se har blauts no fo Joseph liewet.

„Du opfers di ganz up, moß auk mol an di sümß denken!“
hadden de Nauwers seggt. In’n Grunne gaif et iähr en biäten Troust,
dat Joseph ganz friedlik in iähe Arme inschlaupen was.
Owwer ümmer we hörde se Olgas Stimme: „De Witwenrente
stäiht je äigentlik mi tou, rechtens was he je schließlich mien Mann!“


Äin däppen Graben

Walli sitt up de Bettkante un lött sik sinnig in de Küssen fallen. Dat lange witte
Nachthiämd vorott, dat Walli nütte mager es.
Owwer et es vandage ganz ruhig, odder sogar glücklich?

Nei, glücklich was et wiän in iähre jungen Johrden – un we stigg Alberts Beld vo
iähre Augen up. Wat harn se sik läiv hatt! De Volobungstied was reineweg van
Glück un Sünnenschien üöwerstraohlt. Jau, auk de kotthännige Hochtied, ehder
Albert sienen Stellungsbefehl kreig, was gold inrahmt van
iele glücksiälige Freude.

Woviäl Bräiwe wörn schrieben, gloutvull van Längen un Läifte.
In jäiden Bräif konn se em düt Hartensfüer nie toustüern.
Nei! Nich me dor an denken! Welten ligget dortüsken, de se vogiäten well.
Konn et woll in iähren Lieben no Freude gieben? „Walli! “nröpp se sik sümß
schamper tou, „du hess nu we Bott unner de Föite, hess dien äigen Stüömken
un dien äigen Bedde! Et häng dor doch kein Schild anne,
dat olles van’n Sozialamte es, du kanns we Auhm halen!“

Wat was dat? Schellt dat bi iähr? To half nachtschlauben Tied?
Jau, wiß, wer konn dat sien? Hier kinnt iähr doch nümms. Nu naomol.
Walli stäiht up un gäiht an’t Fenster. Se süht nichäin’n, well sik owwer auk nich
ganz rutböigen, dat se bet an de Huusdüer kieken kann. De ene Flügel stäiht lös.
De Sommerwiend strick iähr ünne dat Gesichte tou. Ene Amsel wüpket no up
den Giewel van den Nauwerhuse. No äinmol schläiht de Klocken an.
Nu schuff sik en Minske trügge, schlüert mehr, os he gäiht. Enen langen griesen
Mandel nimp se wahr in de Griämelke, so dünne, os wenn dor nichäiner innesait.
„Walli!“ - „Walli!“ röpp dor enen met häisterigge Stimme un leste Kraft.
Walli taumelt trügge.

Os en D-Zug suset de Beller vo iähre Augen langes. De Bräif van’n Amte met de
viälen Stempel. De Wöre wörn iähr os me’n glöinig Iesen in’t Harte brennt:
Auf Antrag Ihres Mannes, Herrn Albert Woisieker, wird Ihre Ehe ab heutigem
Tage für ungültig erklärt. Es wird Ihnen untersagt, weiterhin den Namen Woisieker
Zu führen. Wir sind sicher, dass Sie dem Aufstieg Ihres Ex-Gatten, Herrn Albert
Woisieker, in der Heereslaufbahn durch unüberlegte Aktionen
kein Hindernis sein werden.“

De Boukstaben trillden dürenanner, ehder et an’n Enne was. ‚Grautmudder!‘
konn Walli jüst no denken, denn wörd iähr schwatt vo Augen un se konn keinen
Gedanken me to packen kriegen.

Dräi Dage later, benuohmen van Fasten un Grienen de Väihwagen – dat Lager –
de langen Johrn vull Angst, Hunger, Piene, Naut, Schikane, Leid, Mord un
Votwieweln. Har se sik doch blauts nich fallen lauten un wegrullt, os se in den
griesen Muornniewel nakend up den Laster kleien mössen. Se har den Moment
wahrnuahmen, os twäi Öllere tohaupebröiken un de Wärter iähre Augen un
Kommandos dor hadden. De twedde Vosöik, sik to vostiäken, ruttokuomen.
Denn de Schliäge – schwarte Nacht –

De Draum, dat ene gewaltige Woltern, van luter Deerter, Lüse, Wanzen, Müse un
Ratten, üöwer iähr wegtaug un os en Sarkdeckel üöwer iähr touklappe. – De
Welt vosünk. – Den Ümmeschwung kreig se nich met, de keimp nich me an iähren
Vostand.

Wo lange har se ol in den Krankenhuse liagen, os et so langsam we Dag vo
iähre Augen wörd? Üöwer acht Monate wörn vogauhn, bet se we olles
wahrnaimp. In’n ganzen har se baule dräi Johr in Krankenhüser
un Kliniken toubrocht.

„Walli! Bitte mak lös, ik mot Affbitte doun, ik voklor di dat. Giff mi wäinigstens fo
ene Nacht Ünnerdack! Ik wäit doch auk nich, wor ik hen schall.
Lött us metenanner küerden.“

Rums. Walli maket dat Fenster tou. Et biewet an’n ganzen Liewe, schmitt sik up’t
Bedde. Os et de natten Hoor no achtern strieken well, bliewet twäi Finger in äinen
däipen Graben liggen, de dor – fo jümmer – twass üöwer iähren Kopp löpp.


Un vandage:

Asyl

Weg hier! Blauts rut hier,
nix os weg!
In äin Land fläigen,
dat van dusend Dräume
mi vo Augen stäiht.
Fläigen – Dumme Dräume!
Wat es Draum?
Wat es wohr? Wat es leiger,
riskeern to blieben?
Riskeern to gauhn?
Ik goh – un schepper
up äin früömde Eiland tou
Un kuome an
Man wor?
Üöwer dusend Minsken
send ol dor!
Inpöihlt olle Mann
Hier es de Naot
Up anner Ort graut
Wor löpp dat up rut?
Mi grüwwet – Wo lange ?
Mi es bange.

≈  Elly Wübbeler  ≈